NASA'nın uzay aracı OSIRIS-REx geçtiğimiz yedi yıl boyunca yaşlı bir asteroit olan Bennu'ya ulaşmak için uzayın derinliklerine doğru seyahat etti ve yaklaşık 7,2 milyar kilometre yol katetti.

24 Eylül Pazar günü bilim insanları Bennu'nun gizemini çözmek için bir sonraki büyük adımı atacak. Şu anda hızla gezegenimize yaklaşmakta olan uzay aracı 2020 yılında asteroidin yüzeyinden topladığı kaya ve toprak parçalarını içeren bir kapsülü Dünya’ya bırakacak.

Dünya'ya bir uzay paketi bırakılacak! Peki içinde ne var? başlıklı haberimizde göreve ilişkin detayları aktarmıştık. 102 bin kilometre yükseklikten bırakılan ‘uzay kargosu’ Dünya'nın atmosferini delip geçecek ve Utah çölüne düşecek. Şayet her şey yolunda giderse, OSIRIS-Rex görevi, Amerika Birleşik Devletleri'nin ilk başarılı asteroit örneği misyonu olarak tarihe geçecek.

Herhangi bir nedenle uçuş kontrolörleri iniş için ‘hayır-git’ oyu verirse, kapsül uzay aracında kalacak ve Dünya'nın yanından geçip gidecek.

Peki ama bilim insanları neden onu seçti? Bennu'nun özelliği ne? İşte bu gizemli asteroit hakkında tüm bildiklerimiz…

Bennu asteroidi ne kadar büyük?

Çapı 492 metre olan Bennu aşağı yukarı Empire State binası uzunluğunda. Bu karbon açısından zengin uzay taşı bir damla şeklinde ve kendi mikro yerçekimleri tarafından zar zor bir arada tutulan kayalardan oluşuyor. Muhtemelen milyarlarca yıl önceki bir çarpışma sırasında bir gezegen olmayı başaramayan daha büyük bir asteroitten koptu.

Arizona Üniversitesi'nde görev yapan ekibin baş bilim insanı Dante Lauretta, “Bennu'yu uzayda yüzen küçük bir dağ olarak düşünmeyi seviyorum” diyor.

'Bennu' ismi ne anlama geliyor?

Dünya yörüngesine yakın bir asteroit olan Bennu 1999 yılında keşfedildi. Adını eski bir Mısır tanrısından alıyor. Ancak OSIRIS-REx ekibinde çalışan bilim insanları arasında yıllar içinde ona bir lakap verildi. Ona ‘numaracı asteroit’ deniliyor çünkü atılan her adımda ekibi şaşırtıyor.

Uzay aracı üç yıl önce numune toplamak üzere Bennu’ya iniş yaptı. Bilim insanları OSIRIS-REx’in hedefine vardığında çakıllı bir yüzeyle karşılaşacağına inanıyordu. Oysa yüzeyde iri iri kayalar vardı. Uzay aracı yüzeye hafifçe dokunduğunda yüzey beklediklerinden çok farklıydı.

Yakın çekim görüntüler ‘plastik bir top havuzu’ gibi görünen ilginç bir yüzey ortaya koydu. Birdenbire, uzay kayalarının içindeki boşluğu anlamak bulmacanın önemli bir parçası hâline geldi. Hatta NASA bu konuda hiç umulmadık bir yerden, Vatikan’dan yardım istedi. Bennu’dan gelen örneklerin yoğunluğu bir rahibin geliştirdiği cihazla ölçülecek.

Peki Bennu Dünya'ya çarpacak mı?

Bennu Dünya için yakın zamanda bir tehlike oluşturmuyor ve NASA bu ya da başka bir asteroit için şimdiye kadar bir uyarı yayınlamadı. Uzay büyük bir yer olsa da asteroit her altı yılda bir Dünya'ya ‘yaklaşıyor’ ama çarpma çok ihtimali düşük. Araştırmacılar Bennu'nun 2300 yılına kadar gerçekleşecek yakınlaşmalardan biri sırasında Dünya'ya çarpma olasılığının 1.750'de 1 olduğunu tahmin ediyor.

Potansiyel bir çarpışma açısından ‘en önemli tarih’ olarak 24 Eylül 2182'yi işaret eden araştırmacılar, bu olasılığın 2.700'de 1 ya da yüzde 0,04'ten az olduğunu belirtiyor. Bu düşük çarpışma riskine rağmen Bennu, bir başka asteroit olan 1950 DA ile birlikte Güneş sisteminde bilinen en tehlikeli iki asteroitten biri olarak kabul ediliyor.

OSIRIS-REx GÖREVİ NEDİR?

NASA'nın ilk asteroit numune görevi. Eylül 2016'da Bennu adlı Dünya'ya yakın bir asteroiti keşfetmek üzere fırlatıldı. Ekim 2020'de uzay aracı Bennu'nun yüzeyine ulaştı ve Dünya'ya getirmek üzere materyal topladı. Şimdi OSIRIS-REx Bennu'dan ayrıldıktan iki yıl dört ay sonra yolculuğunun başladığı yere dönüyor. Görevin heyecan verici finali 24 Eylül Pazar günü Bennu örneklerini içeren bir kapsülün Utah’a inmesiyle gerçekleşecek. Dünya çapında yüzlerce bilim insanı ve 60 laboratuvar numunenin analizinde görev alacak.

Milyonlarca uzay taşı güneşin yörüngesinde dönüyor. Bunlar yaklaşık 4,6 milyar yıl önce güneş sisteminin oluşumundan arta kalan kaya parçaları. Bu eski kalıntıların çoğu gezegenimize tehdit oluşturamayacak kadar uzakta. Büyük çoğunluğu Mars ve Jüpiter arasındaki ana asteroit kuşağında yer alıyor. Ancak zaman zaman kayalar Dünya'ya nispeten daha yakın olan iç Güneş sistemine doğru sürükleniyor.

Bununla birlikte bilim insanları dışarıdaki 30 bin büyük cismi yakından izliyor ve keşfedilmeyi bekleyen 15 bin kadar daha cisim olabileceğini tahmin ediyor. Gökyüzünü taramak için güçlü teleskoplar kullanan astronomlar, Dünya'nın bulunduğu Güneş sistemi çevresinde her yıl yaklaşık 500 yeni büyük uzay taşı buluyor.

Peki neden Bennu'dan örnek alındı?

Bennu'nun bu görev için seçilmesinin nedeni bol miktarda karbon içermesi, yani yaşamın kimyasal kökenlerini barındırma ihtimali.

Asteroitin içindeki bazı mineral parçaları Güneş sisteminden bile daha eski olabilir. Yıldız tozu tanecikleri, ölmekte olan yıldızlardan ya da Güneş'in ve gezegenlerin oluşumuna yol açan süpernovalardan gelmiş olabilir.

Önümüzdeki yüzyılda Dünya'ya çarpma ihtimali çok düşük olsa da bu yaşlı asteroit hakkında bilgi edinmek, gerekli olması hâlinde yönünü değiştirmeye yönelik çabalara yardımcı olabilir. Bennu birkaç yılda bir Dünya'nın yakınından geçtiği için uygun bir hedef olarak kabul edildi ve bu da ona ulaşmayı diğer bazı asteroitlerden daha kolay hâle getiriyor.